Liderlik Gücünüz Yararlı mı Zararlı mı?
Geçtiğimiz günlerde motivasyon eğitiminde bir katılımcı ilginç bir anısını anlattı. Kendi odasına çıkarken, kendini şirketlerinin hiç tanışmadığı CEO’su ile aynı asansörde buluvermiş. “O kadar heyecanlandım ki… Kendimi tanıtmalı mıydım? Bir daha ne zaman böyle bir şansım olurdu? Ya kötü bir izlenim bırakırsam?”
Ne yapacağına karar vermek için düşüncelerini toplamaya çalışırken, asansör durmuş, CEO asansörden inmiş ve kadın fırsatı kaçırmış. Son birkaç katı çıkarken duygu yoğunluğu içindeymiş.
“Titriyordum. Üzgündüm. Hayal kırıklığına uğramış, kızgın, tükenmiş ve öfkeliydim. Asansöre binerek tek kelime etmeyen biri yüzünden içimde bu kadar olumsuz duygu oluşabildiğine inanamamıştım.” dedi. Güne başlamak için çok kötü bir yol olduğunu söyledi.
Bu zihinsel bunalıma ne neden olmuştu? CEO’nun gücü ile ilgili bir algı olmasaydı, kadın için çok daha az gergin bir hava olurdu. Araştırmalar da bunun doğru olduğunu gösteriyor.
Dr. Drea Zigarmi ve Dr. Taylor Peyton Roberts ile birlikte liderin gücünün insanlar üzerindeki etkisi üzerine bir araştırma yaptık. Her kademeden tüm liderlerin kullandıkları güçle ilgili bilinçli ve net olması gerektiğini bulduk. Bulgularımıza göre, lider gücünün kullanılması veya kullanıldığının algılanması insanları alt optimal motivasyona sürükleyebilir.
1959’da sosyal psikologlar John R. P French and Bertram Raven iş yerinde beş tür güç alanının etkin olduğunu söylediler.
- Ödül gücü: Liderin parasal veya parasal olmayan ödülleri veya teşvikleri vaat etme gücü
- Zorlayıcı güç: Liderin tehditlere veya cezaya başvurma gücü
- Başvurucu güç: İnsanların liderle özdeşlik kurmasına, onunla birlikte olmasına ve ona inanmasına neden olan güç
- Meşru güç: Liderin bir başkasından bir şey istemesine hak tanıyan mevki gücü
- Uzman gücü: Geniş bilgi birikiminden kaynaklanan lider gücü
Güç algılarını anlamak neden önemlidir? Çünkü motivasyon üzerinde etkilidir. Liderin güç kullanması kişinin özerklik, bağ kurma ve yeterlilik ihtiyacını baltalayabilir. Bu psikolojik ihtiyaçlar kişinin başarılı olması, üretmesi ve yüksek performansı göstermeyi sürdürmesi için gereklidir. Bazen liderin yukarıda belirtilen alanlardan birinde kullandığı güç yüzünden kişinin motivasyonu düşebilir ve lider bu durumun farkında olmayabilir.
Bu beş güç alanını nasıl kullanacağınıza yönelik bazı fikirler
- İki tür ödül gücü vardır—kişisel olmayan ve kişisel. Kişisel olmayan ödül gücü; özel teşvikler, terfiler gibi ödüllerdir. Bunları nasıl kullandığınızı düşünün. Şimdi de insanların duygularını nasıl etkileyebileceğinizi düşünün. Kişisel ödül gücü ile sizin tarafınızdan kabul görmüş hisseder, sevildiklerini ve değerli olduklarını algılarlar. Bu ikisinin yanlış kullanımı ise alt optimal motivasyona sürükler.
- Anlaşılacağı üzere zorlayıcı güç kullanımı olumsuz bir ilişkiye neden olur—ve liderlik ettiğiniz kişilerde alt optimal motivasyona yol açar.
- Başvurucu güç çok önemli bir hale gelirse, insanlar sizinle hemfikir olmamaktan korkarlar. Başvurucu gücü çok fazla kullanan bir yöneticiye sahip olduğunu söyleyen kişilerin çoğu aynı zamanda alt optimal motivasyona sahip olduğunu da ifade etmiştir. Çünkü kişiye çok fazla bağımlı hale gelirler bu da onların esenlik hissine zarar verir.
- Hatta Meşru güç (çoğunlukla mevki gücü olarak tanımlanır), yanlış kullanılabilir. “Yap! Çünkü ben sana yapmanı söyledim!” şeklinde algılanabilir.
- Son olarak uzman gücü ise her zaman optimal motivasyona yol açmayabilir ancak bu gücü kullanmamak da insanları alt optimal motivasyona sürükleyebilir
Drea Zigarmi “Güç çok değerlidir. Liderin kendini kandırmasına veya kendini liderlik ettiği insanlardan ayırmasına sebep olabilir.” demektedir.
125 yıl önce Lorc Acton çok önemli bir söz söylemiş “Mutlak güç muhakkak yozlaşır.” Ve daha az bilinen bir söz ise “ Gücün tek avantajı daha çok iyi şeyler yapmaktır.” Araştırmalarımıza dayanarak diyebiliriz ki: işin yapılması için güce olan bağımlılığınızı bırakın. Bunun yerine gücünüzü daha fazla iyi şeyler ortaya koyabilmek için kullanın. Bunu insanların Özerlik, bağ kurma ve yeterlilik göstermekle ilgili psikolojik ihtiyaçlarını karşılayarak yapın. Böylece insanların optimal olarak motive oldukları bir iş ortamını yaratabilir ve hedeflenen sonuçları enerji canlılık ve esenlik içinde elde etmelerini sağlayabilirsiniz.
Yazar Hakkında
Susan Fowler The Ken Blanchard Companies Kıdemli Danışman Ortak, Optimal Motivasyon ile Kişisel Liderlik Eğitimlerinin Yaratıcılarından biridir.