Zehirli Liderlikten Hizmetkâr Liderliğe Yolculuğum

Zehirli Liderlikten Hizmetkâr Liderliğe Yolculuğum

Zehirli liderlik pek çok lider için önceden planlanmış ve istenen bir yolculuk değildir. Bazıları için bunun temelinde gurur yatar. Benim durumumda ise başarısızlık korkusu vardı.

Zehirli bir lider olma yolculuğum ego ve dikkatsizlik etrafında dönüyordu. Niyetim yardım etmekti; doğal bir sonuç olarak yüksek düzeyde sahiplenme ve hesap verebilirliğe sahip bir ekibin özlemini çekiyordum. Ancak düşüncelerim kendime odaklıydı. Sonuç almak için durmak bilmeden çabalamam ve başkalarının ihtiyaçlarına karşı sabırsızlığım, istediğim sonuçları sürdürmek için gerekli olan ilişkileri tehlikeye attı. Başkaları üzerindeki etkimin sorumluluğunu görmüyordum. Bu da beni daha az ulaşılabilir ve çalışanlarımdan daha kopuk hale getiren kör noktalar yarattı. İnsanların sadece kendilerine söyleneni yaptığı, motivasyonun düşük olduğu, yalnızca kural, düzenleme ve emirlere uyumun olduğu bir çalışma ortamı oluşturdum.

ABD Donanması’ndaki kariyerimin başlarında, günün sonunda önemli olanın sonuçlar olduğunu öğrenmiştim. Duygular önemli olsaydı, bize deniz çantalarımızda verilirdi diye düşünüyordum. Bir lider olarak görevimin, çalışanlarıma net performans beklentileri vermek, işlerini herkesten daha iyi yapmaları için onları eğitmek ve eve sağ salim dönmelerini sağlamak olduğunu düşünüyordum. Sadece net sonuçlara odaklanmıştım ama ilişkiler konusunda sağırdım. O zamanlar anlamadığım şey, sonuçların ilişkilerin hızıyla ve ilişkilerin de güvenin hızıyla hareket ettiğiydi.

Sonuç odaklı zihniyetim ve becerilerim sayesinde erken ve hızlı bir şekilde terfi ettim. Sonuçlar için gerekli uyumu sağlamakta iyiydim. Çıkış mülakatlarında ve yeni işe alım eğitimlerinde de çok başarılı oldum. İyi bir kalbe sahip olduğuma ve çalışanlarımın başarılı olmasına yardımcı olmaya kararlı olduğuma inanıyordum. Ancak sonunda kendimi kariyerimin durduğu ve evliliğimin başarısız olduğu bir konumda buldum.

Liderlik stratejimin önemli bir parçası kontrol listeleri kullanmaktı. İnsanlara hangi kontrol listelerini kullanacaklarını söyleyen kontrol listelerim vardı. Bu sistem mürettebatı güvenli bir şekilde eve getirmekten sorumlu olduğum bir denizaltıda işe yaradı ama elbette bu, çalışanlarıma kötü davranmamı haklı çıkarmıyordu. Sonradan öğrendim ki kontrol listelerine aşırı güvenmemin net sonucu, mürettebatımın onlara güvenmediğimi hissetmesiydi.

Zehirli liderlik yolculuğum 13 Nisan 1990’da doruğa ulaştı. Kontrol listesi sistemim iş yerinde o kadar başarılı olmuştu ki, bunu evde de düzenli olarak kullanıyordum. Eşimle bir aile tatili planlamıştık ve ona verdiğim yeni bir kontrol listesindeki ilerlemesini sormak için aradım. Listeyi benimle gözden geçirdi ve ben de her zamanki mikro yönetici tavrımla atladığı iki maddeyi hemen işaret ettim.

Bir süre sessiz kaldı. Sonra “Bunu daha sonra konuşalım,” dedi.

Sesindeki ton rahatsız ediciydi ama aynı zamanda tanıdıktı. Tanıdıktı, çünkü iş yerindeki insanlardan her gün bu ses tonuyla karşılaşıyordum ve artık buna karşı duyarsızlaşmıştım.

Eve geldiğimde boş bir evle karşılaştım. Büyük bir korku ve endişeden sonra, çocuklarla birlikte ailesinin evinde olan eşimin yerini tespit edebildim. Uzun lafın kısası, artık ona güvendiğime inanmıyordu.

İşte kontrol listelerimle ilgili acı gerçek burada yatıyor: İnsanlara (ekip üyelerime ve hatta eşime bile) güvenmiyordum ve onların başarılarını kontrol etmek istiyordum.

O akşam çok düşündüm ve karıma sormak istediğim dört soruyu yazdım. Soruların üzerinden geçerken, bunların tayin talebinde bulunan bir denizciye soracağım sorulara benzediğini fark ettim. O anda hayatımın aşkına sunabileceğim en iyi şeyin bir çıkış mülakatı olduğunu fark ettim.

Neyse ki ne yaptığımın farkına varacak kadar öz farkındalığım vardı. Bu benim ilk aydınlanmamdı: Sorunlarımın kaynağı bendim.

Dersler Alındı

Evliliğim bitmişti; zehirli liderlik stilimin yadsınamaz bir kaybıydı. Sonraki dokuz ay boyunca bir lider olarak kendimi anlamak için umutsuz bir mücadele içindeydim. Davranışlarımı değiştirmeye ve niyetlerimin olumlu etkisini artırmaya kararlıydım.

Kendimi iki şey yapmaya adadım: İnsanları doğru bir şeyler yaparken yakalamak ve insanların duyulduklarını hissetmelerini sağlayacak şekilde dinlemek.

Bu dönemin sonunda artık benden transfer talebinde bulunan insan kalmamıştı. Hatta bir kişi benimle çalışmak için talepte bulundu. Bunun doğru yolda olduğuma dair iyi bir işaret olduğunu düşündüm. Çalışmalarım devam etti.

Birçok yönetici zehirli liderlik eğilimleriyle mücadele ediyor. İstatistikler bunu kanıtlıyor. İşte iyileşmeye doğru devam eden yolculuğumda zehirli liderlik ve kendim hakkında öğrendiğim dersler.

Zehirli Liderler Başkalarına Değil Kendilerine Odaklıdırlar

Zehirli liderler başkalarına odaklanmaktan çok kendilerine odaklanmışlardır.

İşte hayatınıza bakış açısı kazandırmanın bir yolu. Sizden geçen haftanızın bir kuş bakışı videosunu çıkarmanızı istediğimi düşünün. Hangi davranışları sergilediniz? Görüntüler tamamen sonuçlara odaklandığınızı gösterir miydi? Bilinçli bir şekilde güven oluşturmak için ne yaptınız? İnsanlar cevaplar için size daha fazla mı yoksa daha az mı bağımlı hale geliyor?

Zehirli Liderler Yardım Etmez, Düzeltir

Zehirli liderler yardım etmekten çok düzeltme eğilimindedir. İkisi arasındaki ayrımı anlamazlar:

• Sorunları düzeltmek insanları size bağımlı hale getirir.
• İnsanlara yardım etmek, kendilerine yardım etmeleri için onları güçlendirir.

Problem çözücü olmak sarhoş edici ve bağımlılık yapıcı olabilir. Kendinizi vazgeçilmez hissetmenize neden olabilir, bu da egonuzu şişirir ve sizi daha da kendine odaklı hale getirir.

Her şeyde parmak izinizin olması ve insanların her karar için size gelmesi konusunda kendinizi iyi hissetmeye başladığınızda zehirli hale geldiğinizi bilirsiniz. Hatta “Neden herkes yardım için bana geliyor?” diye merak edebilirsiniz. Çünkü onlara kendi başlarına nasıl yapacaklarını öğretmek yerine problemlerini onlar için çözüyorsunuz.

İyi bir kalbe sahip olabilirsiniz/Niyetiniz iyi olabilir ama yine de zehirli bir lider olabilirsiniz. Biriyle yaptığım her gelişim toplantısından sonra kendime sormayı öğrendiğim kilit soru şudur: “Bu kişi artık bana daha fazla mı yoksa daha az mı bağımlı?” Eğer cevabı bilmiyorsam ya da daha az bağımlı değillerse, yardım etme fırsatını kaçırdığımı anlarım.

Zehirli Liderler Sadece Sonuçlara Odaklanır

Zehirli liderler yalnızca sonuç odaklıdır. İlişkileri önemsiyorlarsa bile bu amaca hizmet etmek içindir. Zehirli liderliğin tam tersi olan hizmetkâr liderlik ise her zaman hem sonuçları hem de ilişkileri dikkate alır.

Yalnızca sonuç odaklı olmak yıkıcı ve etik dışı davranışlara yol açabilir. En kötüsü, zehirli liderler kişisel kazanç için kurumsal kültürlere zarar verebilir. Kendinizin farkında değilseniz veya etrafınız vicdan sahibi insanlarla çevrili değilse, kendinizi yıkım noktasına kadar kandırmanız mümkündür. Unutmayın ki sonuçlar ilişkilerin hızıyla, ilişkiler de güvenin hızıyla hareket eder.

Zehirli Liderler Sadece İşler Ters Gittiğinde Geribildirim Verir

Zehirli liderler nadiren olumlu geribildirim verirler. Geribildirim verdiklerinde de bunu genellikle bir şeyler yanlış gittiğinde yaparlar. Sık sık yeniden yönlendirir ve nadiren takdir ederler. Zehirli liderler ayrıca ideal övgü-yeniden yönlendirme oranının en az beşe bir olduğunu da unuturlar; eğer bir çalışanı işine bağlı ve üretken tutmak istiyorsanız, onu yeniden yönlendirdiğinizden beş kat daha fazla takdir etmeniz gerekir. Ken Blanchard panzehir olarak “İnsanları işleri doğru yaparken yakalayın,” diyor.

Zehirli Liderler Düşük Güven Ortamı Yaratır

Zehirli liderler; güvenin az olduğu bir ortam yaratırlar.  Kural, düzenleme ve emirlere uyum yüksek, bağlılığın düşüktür. Çalışanlarını sürekli olarak itaat etmeye zorlarlar. Böyle bir ortama sahip olduğunuza dair bir uyarı işareti, insanların yanlış gitmemesi gereken şeyler hakkında sizi sık sık aramasıdır. Otorite, liderlik için zayıf bir ikamedir.

Çalışanlarınızın olumlu niyetleri olduğuna inanın. Size güvenle yaklaşabilecekleri bir ortam yaratın. Çalışanlarınızın kendilerini iyi hissetmeleri ve duygusal olarak güvende hissetmeleri gerekir ki onlardan yapmalarını istediğiniz işi yapmak için sizden ne istediklerini söyleyebilsinler. Gelişmek istedikleri sürece, iyi işlerde onların ortağı olun. İnsanlara konuşmayı bırakın ve bunun yerine onlarla konuşun. Onların gündemi için zaman ayırın. Nelerin iyi gittiğini, neler öğrendiklerini ve nelerin değişmesi gerektiğine inandıklarını tartışın. İnsanlara duyulduklarını hissettirecek şekilde dinleyin.

Zehirli Liderlik Zaman İçinde Oluşur

Zehirli liderlikte değerlerden ödün verme söz konusudur. Bu bilinçli bir karar değil, alışkanlıkların ve davranışların yavaş yavaş yaratılmasıdır, bir tür entropi de denebilir. Bu, sonuçların ötesinde çalışanlarınızın nasıl etkilendiğine ve yaptıklarınızın onları nasıl etkilediğine odaklanmadığınız için gerçekleşir. Bunun yerine, onların davranışlarının sizi nasıl etkilediğine odaklanırsınız.

Zehirlilik zaman içinde ortaya çıkar. Yavaş yavaş, ilişki pusulanızı giderek daha az kullanırsınız. Bu, karakterinizin yavaş ve kesin bir yıkımıdır.

Hizmetkâr Liderliğe Doğru Dönüş

Ben artık özgün bir hizmetkâr liderim: Bob 2.0, bunu söylemek hoşuma gidiyor. Bunu alçakgönüllülük ve öz farkındalıkla ifade ediyorum. Hizmetkâr liderlik, zehirli liderliğin tam tersidir ve gündelik bir disiplindir. Hayatımın bu yeni bölümünde sevdiğim bir işim var, yeniden evlendim ve zehirli yöntemlerimi asla tekrarlamamaya kararlıyım. Her gün doğru olanı yapmayı seçmeliyim. Kendim yerine başkalarına odaklanıyorum ve birbirimizle ne yaptığımızın ve nasıl yaptığımızın farkında olduğumdan emin oluyorum. Kendimi eski kalıplara girerken yakalarsam, onları hızla düzeltiyorum.

Günlük yaşamlarımız niyetlerimiz için bir kanıtlama alanıdır. Her zaman örnek olarak liderlik ederiz. Elimizdeki tek seçenek bu örneğin ne olacağıdır.

Bob Freytag

***

Editörün Notu: Özellikle devlet kurumlarında yetenekleri elde tutmak ve bağlılığı artırmak için hizmetkâr liderlik stratejileri hakkında daha fazla bilgi edinmek ister misiniz? Bob Freytag ve Dr. Vicki Halsey’in gerçekleştireceği 6 Mart’taki ücretsiz webinarda bize katılın.

Kamuda İşgücünün Yeniden Canlandırılması: Yetenekleri Elde Tutmak ve Bağlılığı Artırmak için Liderlik Stratejileri

Etkinlik Blanchard’ın katkılarıyla ücretsizdir.  Daha fazlası için tıklayın!

“My Journey from Toxic Leadership to Servant Leadership” adlı makalenin çevirisidir.